نحوه نگارش مقاله پژوهشی

با آنكه مقاله های علمی انواع مختلفی دارد اما اصول كلی تدوین این نوع مقالات بسیار شبیه به یكدیگر است. آنچه در ذیل می آید قالب و فرم كلی یك مقاله پژوهشی است كه برای ارائه به مجلات علمی ـ پژوهشی یا علمی ـ ترویجی یا همایشها و سمینارهای علمی باید از جانب پژوهشگران رعایت شود.

 عنوان مقاله باید متناسب با موضوع، اهداف و نتایج پژوهش باشد و بتواند موضوع پژوهش را به طور خلاصه برای خواننده ارائه كند.شامل كلمات یا عبارات اضافه نباشد و حتی المقدور از یك سطر بیشتر نباشد و تا حد امكان جامع و مانع باشد.

اسامی نویسندگان معمولاً در زیر عنوان مقاله درج می شود .در كشور ما مرسوم است كه عنوان دانشگاهی با رتبه علمی نویسنده به صورت زیرنویس نوشته شود.

 عصاره مقاله پژوهشی است كه با خواندن آن اطلاعات اساسی در خصوص پژوهش به خواننده منتقل می شود .معمولاً بین 150 تا 400 كلمه است (از نیم تا یك صفحه). در چكیده ابتدا موضوع و یا هدف پژوهش در حداكثر دوسطر توضیح داده می شود.آنگاه روش پژوهش كه شامل جامعه، نمونه،روش اجرا، زمان و مكان اجرای پژوهش و ابزار جمع آوری داده ها است مجموعا در حداكثر سه تا چهار سطر توضیح داده می شود و آنگاه شرح تحلیل یا نتایج كلی پژوهش در دو تا سه سطر انجام می گیرد.

 نكات اصلی و كلیدی كه باید در مقدمه یك مقاله پژوهشی مورد توجه قرار بگیرد عبارتند از موضوع یا مساله پژوهش ، پیشینه پژوهش وهدف از انجام پژوهش كه باید به صورت ساده و روشن ارائه شوند در واقع نویسنده باید در مقدمه به موارد ذیل به صورت شفاف بپردازد.

 
1- هدف از انجام پژوهش 2- تعریف دقیق اصطلاحات و مفاهیم بكار رفته در پژوهش 3- پیشنه پژوهش ( شامل مبانی نظری و تحقیقات انجام شده قبلی در زمینه پژوهش كه در آن نقاط قوت و یا احیاناً ضعف این پژوهشها تحلیل شود و چگونگی ارتباط آنها با تحقیق حاضر مشخص گردد و تفاوت تحقیق حاضر با آنها تبیین شود) 4- سوالات یا فرضیاتی كه تحقیق در پی پاسخ گویی به آنها است

 این قسمت از یك مقاله پژوهشی شامل توضیح در مورد نوع تحقیق (هم از جهت هدف در نظر گرفته شده برای پژوهش و هم از نظر روش انجام پژوهش)، جامعه و نمونه و روش نمونه گیری، ابزار تحقیق و روشن نمودن میزان روایی و پایایی ابزار و توضیح در خصوص چگونگی مراحل انجام پژوهش است.

 در این بخش نویسنده باید موارد ذیل را به صورت دقیق و خلاصه تبیین كند
1- یافته های حاصل از پژوهش 2- بیان یافته ها به شیوه ای دقیق و روشن 3- تحلیل این نكته كه آیا نتایج بدست آمده پاسخگوی سوالات یا فرضیات تحقیق هست یا خیر 4- مشخص نمودن یافته های مهم حاصل از این پژوهش

در تدوین این بخش از مقاله باید به مباحث زیر به صورت دقیق و خلاصه پرداخته شود.
1- ذكر اهداف انجام پژوهش 2- تبیین میزان ارتباط یافته های حاصل از پژوهش با اهداف در نظر گرفته شده از انجام پژوهش 3- تعمیم پذیری یافته های پژوهش 4- مقایسه یافته های پژوهش با پژوهش های قبلی وذكر دلایل احتمالی برای توافق یا عدم توافق بین نتایج 5- محدودیت های پژوهش 6 – پیشنهاد برای پژوهشهای آینده در این خصوص و بالاخره 6 – نتیجه نهایی كه از پژوهش حاصل شده است.

 در هر پژوهشی به منظور تبیین موضوع پژوهش در هریك از قسمتهای پژوهش از جمله در مقدمه ، پیشینه نظری ، نوع پژوهش و ابزار پژوهش و روایی و پایایی ابزار ، نظرات و یافته های پژوهشی سایر پژوهشگران نیز به عنوان شاهد بر مدعا آورده می شود .كه در این حالت می بایست نام خانوادگی نویسنده یا نویسندگان و تاریخ انتشار اثر اعم از كتاب ،مقاله و یا پایان نامه در پرانتز و بلافاصله بعد از مطلب استفاده شده آورده شود .در واقع یكی از ملاك های ارزشیابی یك مقاله علمی چگونگی استفاده از منابع دسته اول و بروز است .هر چه غنای علمی منابع استفاده شده در مقاله بیشتر و بهتر باشد مقاله از استحكام علمی بیشتری برخوردار است . هنگامی كه نام نویسنده و تاریخ انتشار اثری در پرانتز ذكر می شود باید در بخش پایانی مقاله ، فهرست منابع به ترتیب حروف الفبا ارائه شود در صورتی كه از یك نویسنده چندین اثر در یك مقاله مورد استفاده قرار بگیرد برای شناسایی منبع باید از شماره های 1و2و... یا حروف الفبا الف،ب،... استفاده شود . نحوه نگارش منبع در مقالات معمولاًً مشابه است در ذیل چگونگی این نگارش برای مقالات، كتابها، كتابهای ترجمه شده ،پایان نامه هاو مقالات ارائه شده در كنفرانسها آورده شده است .

نام خانوادگی،نام و یا حرف اول نام (سال انتشار مقاله)، عنوان مقاله، نام مجله ،شماره مجله، صفحه شروع و پایان مقاله
طباطبایی، فرزانه (1385)، آسیب شناسی تربیت دینی دانش آموزان مدارس شهر تهران، دانشور رفتار21، صص54-43
اگر مقاله بیش از یك نویسنده داشته باشد.
رهنما، اكبر وطباطبایی، فرزانه و علیین ،حمید(1385) ، آسیب شناسی تربیت دینی دانش آموزان مدارس شهر تهران، دانشور رفتار21، صص54-43

نام خانوادگی ،نام یا حرف اول نام (سال انتشار كتاب )، عنوان كتاب ، نام شهر محل انتشار ، نام موسسه انتشاراتی
دلاور،علی (1382)، روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی (ویرایش سوم)، تهران ، نشر ویرایش
اگر كتاب بیش از یك نویسنده داشته باشد به ترتیبی كه در مورد مقاله نیز گفته شد عمل می شود

نام خانوادگی (مولف)، نام یا حرف اول نام ،(سال چاپ كتاب به زبان فارسی)، نام كتاب ، نام مترجم ،نام انتشاراتی، نام شهر
شیولسون، ریچارد(1371)، استدلال آماری در علوم رفتاری، ترجمه علیرضا كیامنش ،جلد دوم ،چاپ دوم، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران
نحوه نگارش منبع پایان نامه در فهرست منابع
نام خانوادگی،نام،(سال دفاع از پایان نامه)، عنوان پایان نامه، مقطع دفاع ، نام دانشگاه ،نام شهر
علیین ،حمید (1385)، تربیت سیاسی از دیدگاه امام علی علیه السلام ، پایان نامه كارشناسی ارشد ، دانشگاه شاهد، تهران.
نحوه نگارش منبع مقالات ارائه شده در كنفرانسها یا كنگره ها

نام خانوادگی ، نام (سال برگزاری كنفرانس ) موضوع مقاله در اولین یا چندمین كنفرانس ، شهر و كشور محل برگزرای كنفرانس
طباطبایی،فرزانه (1385) ، تربیت از دیدگاه امام سجاد علیه السلام با تاكید بر ادعیه صحیفه سجادیه ،دومین جشنواره صحیفه سجادیه دانشگاهیان كشور ، تهران ، ایران.
نحوه نگارش منبع گرفته شده از شبكه اینترنت
نام خانوادگی نویسنده ، نام ،موضوع مقاله ، تاریخ گرفتن از شبكه ، آدرس سایت.

منابعی كه در تنظیم یك مقاله پژوهشی می توان به آنها استناد و از آنها استفاده نمود به ترتیب اولویت به شرح ذیل هستند.
1- كتابهای منتشر شده در زمینه پژوهش مورد نظر : هرچه كتابها بروزتر و از منابع دانشگاهی و تحقیقاتی شناخته شده تر باشد و از وزن علمی بالاتری برخوردار باشد در پژوهش با اطمینان بیشتری می توان از آنها استفاده نمود .
2- مقالات علمی منتشر شده در مجلات علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی
3- پایان نامه ها ی دكتری و كارشناسی ارشد دانشجویان دانشگاه ها
4- مقالات منتشر شده در همایشها و كنفرانسهای علمی معتبر
5- سایت های علمی شبكه اینترنت
لازم به ذكر است كه معمولا" مطالب منتشر شده در روزنامه ها و نشریات غیر علمی و غیر تخصصی قابل استناد و یا استفاده در یك پژوهش علمی و یا تنظیم یك مقاله پژوهشی نیستند.